Fıkıh Tarihinde Talâk Tartışmaları

Elinizdeki bu kitap fıkıh tarihinde talak tartışmalarını ve bu alandaki fetvalarda görülen değişimleri ele almaktadır. XX. yüzyılın başlarına kadar talâkla ilgili fetvalarda dört mezhebin dışına çıkılmamıştır. Hicri VIII. yüzyılda İbn Teymiyye ve onun görüşlerini sistematik hale getiren öğrencisi İbn Kayyim’in kanaatleri, bu alana dair sert tartışmaların yaşanmasına sebep olmuşsa da fetvanın değişmesinde kayda değer bir etki yaratmamıştır. XIX. yüzyılın son çeyreğinde Mecelle ile başlayan fıkhın kanunlaştırılması hareketi, HAK ile devam etmiş, kanunun bazı maddelerinde Hanefî mezhebinin dışına çıkılması, hatta dört mezhep dışındaki bazı görüşlerden istifade edilmesi, 1920 tarihli Mısır Ahvâl-i Şahsiyye Kanunu için ilham kaynağı olmuştur. İslâm alemindeki ilgili kanunlarının temelini teşkil eden 1929 tarihli Mısır Ahvâl-i Şahsiyye Kanunu’nda tek defada icra edilen üç talâkın tek sayılması, talâk kastı olmadan yapılan şartlı talâkın ve yemine yapılan talâkın geçersiz sayılması gibi meselelerde İbn Teymiyye’nin görüşleri esas alınmıştır. Kanuni düzenlemeler, resmî fetva kurulları için bağlayıcı olduğundan Mısırlı müftüler 1929’dan itibaren kanunun hükmüne göre fetva vermeye başlamışlardır. Böylelikle tarih boyunca icmâa muhalif, dolayısıyla şaz addedilen bazı görüşler fetvada muteber görülmeye başlamıştır. Aynı durum ülkemiz için de geçerlidir. XX. Yüzyılın ilk yarısına kadar konu hakkında Hanefî mezhebinin görüşlerine muvafık fetva verilirken Ahmed Hamdi Akseki gibi DİB. başkanlığı da yapmış bazı ilim adamlarının etkisiyle Mısır’dakine benzer bir değişim gözlenmiştir. Günümüz İslam dünyasında İslâm boşanma hukukuna dair tartışmalar hala devam etmekte ve ileride de devam edeceğe benzemektedir. Son dönemlerde özellikle de şefevî talâkın geçerli sayılmaması ve talâkın ancak mahkeme marifetiyle icra edilmesi gerektiği etrafında oluşan tartışmalar bu öngörünün haklılığını göstermektedir.