İlâhî Nakiller Bağlamında Kur’ân’daki İktibâsların Mâhiyeti

İslam düşünce tarihine bakıldığında Allah’ın nasıl bir kelâma sahip olduğuna dair ilim adamlarının bir çözüm bulabilme arayışı içinde oldukları ve bu meseleyi çeşitli istidlâl yöntemleriyle, mantıksal kanıtlama metotlarıyla temellendirmeye çalıştıkları müşâhede edilmektedir. Bu bağlamda ilâhî kelâmı, Allah’ın bir sıfatı olarak değerlendirenler olduğu gibi bunu ilâhî bir fiil olarak telakki edenler de bulunmaktadır. Allah’ın kelâm sıfatının veya fiilinin tecellisi olan Kur’ân’da mütekellim/konuşan, Allah olmasına rağmen, kelâmın satır aralarında sık sık içinde başkaları tarafından söylenen sözlerden iktibâsların varlığı da gözlenmektedir. Öyle ki, Kur’ân’a bir kez göz gezdirip, birkaç satır veya birkaç pasaj okuyan her bir kişi, onda sözün dönüp dolaşıp tarihsel anlatılara, kelâm-ı beşere dair nakillere geldiğini görmekte gecikmeyecektir. Bir başka ifadeyle Kur’ân’ın yaklaşık dörtte birinin veya yarısının tarihsel olayların ve kıssaların aktarılmasından oluştuğunu söylemek neredeyse hiç abartı sayılmayacak ölçüdedir. Kur’ân’ın gerek önceki ümmetlerden ve gerekse nüzûl dönemindeki muhataplardan yoğun bir şekilde iktibâsta bulunması ve kelâm-ı beşere dair ifadeleri yine beşerin dili olan Arapçaya aktarmış olması sebebiyle, ilâhî iktibâsların mâhiyetini tespit etmek büyük bir önem taşımaktadır. Bu sâikten hareketle ilâhî nakillerin yapısının ve tabiatının izi elinizdeki çalışmaya konu olmaktadır.