Teşekkül Döneminde Nişabur'da Tasavvuf

Hicrî beşinci asırda Hücvîrî “tasavvufun ikbal güneşinin Horasan’da doğduğunu” ifade ederek bölgenin tasavvufî potansiyeline değinmiştir. Horasan tasavvufu temelde Nişaburlu sûfîlerin ortaya koyduğu perspektif çerçevesinde şekillendiği için bu sözü, Nişabur sûfîliğinin tasavvuf tarihindeki belirleyici rolüyle ilişkili yorumlayabiliriz. Nişabur melâmet ve fütüvvetin beşiği sayılması bakımından dikkate değer bir bölgedir. Ne var ki bugün yaptığımız tanımlarda sûfîlik kavramıyla iç içe geçmiş olan melâmet ve fütüvvetin tarihî süreçteki yerini belirlemek kolay değildir. Tasavvufun ne olduğu sorusuna verilecek yanıtın hem melâmet hem de fütüvvet için geçerli olması bu zorluğun en basit örneğidir. Bu aynîleşmeyle birlikte ilgili literatürde farklı isimlerle değerlendirilen söz konusu kavramların oluşum süreci, aralarındaki farklar ile ne zaman ve hangi saiklerle iç içe geçtiklerini araştırmak tasavvuf çalışmalarını zenginleştirecek bulgular ortaya koyacaktır. Bu eser böyle bir araştırmaya duyulan ihtiyaçtan hareketle, Irak sûfîliğiyle birlikte Sünnî tasavvufun teşekkülünde iki ana damardan biri olan Nişabur tasavvufunu tanıtmak üzere ortaya konmuştur.